Στην αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν ο Οδυσσέας που ναυάγησε στο νησί της Καλυψούς, αλλά στο ζήτημα της διαχείρισης των «κόκκινων δανείων» των τραπεζών είναι το κυβερνητικό σχέδιο «Ηρακλής» που είναι στα πρόθυρα του ναυαγίου -αν δεν έχει ναυαγήσει ήδη.

Το σχέδιο αυτό χρωστάει τον τίτλο του στην υπερφιλόδοξη ιδέα ότι θα κατάφερνε να… εξαφανίσει χωρίς ίχνη, δηλαδή χωρίς συνέπειες για κανέναν (εκτός ίσως από τμήμα των δανειοληπτών που θα παρέμεναν, είτε εκ πεποιθήσεως είτε λόγω αδυναμίας, «κακοπληρωτές» μέχρι τέλους), «σάπιο» ενεργητικό των τραπεζών ύψους περίπου 50 δισ. ευρώ.

Αρχιτέκτονας του σχεδίου, ένα στέλεχος του χρηματοπιστωτικού τομέα, γαλουχημένο με την αυτοπεποίθηση ότι τα εξωτικά εργαλεία της χρηματοπιστωτικής «μαγείας» κάνουν εφικτό κάθε εγχείρημα, ο κ. Γιώργος Ζαββός, από τη θέση του υφυπουργού Οικονομικών, αρμόδιου για θέματα του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Πολιτικοί εγγυητές του σχεδίου, ο κ. Σταϊκούρας και η κυβέρνηση, που άκουσαν στις υπεραισιόδοξες διαβεβαιώσεις του κ. Ζαββού μια μελωδία ελκυστική, τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά. Ηρθαν, όμως, η «παρένθεση» της πανδημίας και ύστερα ο πόλεμος στην Ουκρανία και ο υψηλός πληθωρισμός, ενώ οσονούπω έρχεται και η ύφεση, και το σχέδιο τινάχτηκε στον αέρα…

Κατά την ακρόαση στη Βουλή για το σχέδιο «Ηρακλής», στις αρχές Ιουλίου 2020, ο κ. Γιώργος Ζαββός διαβεβαίωνε ρητά τους βουλευτές πως «το κόστος των “κόκκινων” δανείων θα το αναλάβουν οι επενδυτές και όχι οι φορολογούμενοι». Ο κ. Ζαββός, ο κ. Σταϊκούρας και η κυβέρνηση εμφανίζονταν τόσο βέβαιοι ότι έτσι θα γίνει, ώστε θεώρησαν άσκοπο να ενημερώσουν σχετικά την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat) για το σχέδιο και να ζητήσουν κάποιου είδους γνωμοδότηση, πριν προχωρήσουν στην υλοποίησή του.

Κάτι περισσότερο από δυο χρόνια αργότερα, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της «Εφ.Συν.», απομένουν ελάχιστες μέρες πριν η Eurostat δημοσιοποιήσει την απόφασή της να εγγραφεί το σύνολο των κρατικών εγγυήσεων για όλες τις τιτλοποιήσεις «κόκκινων» δανείων από τις τράπεζες, ύψους 18,35 δισ. ευρώ, στο δημόσιο χρέος. Αυτή την εξέλιξη είχε προφανώς υπόψη ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., Αλέξης Τσίπρας, που προ δέκα ημερών προειδοποίησε δημόσια τον πρωθυπουργό ότι θα πρέπει να λογοδοτήσει, αν εγγραφούν οι εγγυήσεις στο χρέος.

Η κατάρρευση

Κατά την ανταλλαγή επιστολών με την κυβέρνηση τους τελευταίους μήνες, η Eurostat στήριξε τη θέση της σε ένα βασικό επιχείρημα: ότι με τον τρόπο που σχεδιάστηκε ο «Ηρακλής», το ρίσκο της «εκκαθάρισης» των «κόκκινων» δανείων των τραπεζών δεν το αναλαμβάνει ο ιδιωτικός τομέας, αλλά το Δημόσιο.

Οι τράπεζες προφανώς δεν αναλαμβάνουν κανένα ρίσκο. Αυτές, ό,τι κι αν γίνει, έχουν απαλλάξει τους ισολογισμούς τους από το «σάπιο» ενεργητικό των «κόκκινων» δανείων που τιτλοποίησαν. Εξάλλου, αυτός ήταν ο στόχος: να απαλλαγούν οι τράπεζες «μια και καλή», χωρίς να αναλάβουν κανένα ρίσκο.

Ποιος ήταν, λοιπόν, ο ιδιωτικός τομέας που -κατά τον κ. Ζαββό- υποτίθεται ότι ανέλαβε εξ ολοκλήρου το ρίσκο; Οι επενδυτές της περιλάλητης «δευτερογενούς αγοράς “κόκκινων” δανείων». Αυτοί, όμως, δεν μπήκαν ποτέ στο παιχνίδι! Οι τράπεζες εξέδωσαν senior ομόλογα για το συνολικό ύψος των τιτλοποιήσεων, απολαμβάνοντας την εγγύηση του Δημοσίου για το σύνολο της ονομαστικής τους αξίας.

Τα διακράτησαν οι ίδιες, άρα δεν είχαν κανένα «άγχος» από την πίεση της αγοράς. Από εκεί και πέρα, όμως, όλα ήταν στον «αέρα»: οι servicers, που πήραν πολύ φτηνά τα δάνεια (στο 15%-40% της ονομαστικής τους αξίας, ανάλογα με την κατηγορία) κατέστρωσαν υπερφιλόδοξα business plans, με προβλέψεις για ανάκτηση της ονομαστικής τους αξίας σε ποσοστά πάνω από 75%!

Τέτοια ποσοστά ανάκτησης είναι πέρα από οποιαδήποτε διεθνή εμπειρία – και πέρα από κάθε φαντασία. Προέβλεψαν, επίσης, ότι το 30% τουλάχιστον των εσόδων του business plan θα προέλθει από τους πλειστηριασμούς. Ολα αυτά, όχι απλώς με τη σύμφωνη γνώμη, αλλά και με τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης, η οποία ήθελε έτσι να τεκμηριώσει -αν και εντελώς αστήρικτα- τη θέση ότι δεν θα υπήρχε ζημία για το Δημόσιο.

Η Eurostat, όμως, δεν πείσθηκε. Ανεξάρτητα από τη ρεαλιστικότητα των business plans των servicers, ήθελε το ρίσκο να διαχυθεί στη δευτερογενή αγορά «κόκκινων» δανείων, μέσω των mezzanine ομολόγων που θα εξέδιδαν οι servicers και θα αγόραζαν ιδιώτες επενδυτές -έτσι εννοούσε την ανάληψη του ρίσκου από τον ιδιωτικό τομέα. Ομως, η συνολική αξία αυτών των ομολόγων ήταν πολύ μικρότερη σε σχέση με τη συνολική αξία των senior ομολόγων που εξέδωσαν οι τράπεζες: σε αναλογία περίπου 80% προς 20%.

Πρακτικά, δεν υπάρχει δευτερογενής αγορά «κόκκινων» δανείων! Ετσι, η Eurostat κατέληξε εύλογα στο συμπέρασμα ότι το ρίσκο το αναλαμβάνει το Δημόσιο κι όχι ο ιδιωτικός τομέας, οπότε, βάσει στατιστικής μεθοδολογίας, πρέπει οι εγγυήσεις να προ-εγγραφούν στο δημόσιο χρέος. Τούτων δοθέντων, είναι προφανές ότι οι ευθύνες της κυβέρνησης είναι ακέραιες και απόλυτες.

Οι συνέπειες για Δημόσιο, τράπεζες, servicers, δανειολήπτες, αλλά και για την επόμενη κυβέρνηση

1. ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ: Η άμεση συνέπεια είναι η εγγραφή 18,35 δισ. ευρώ στο δημόσιο χρέος. Ενώ το 2022, λόγω πολύ υψηλού πληθωρισμού και αντίστοιχα πολύ υψηλού αποπληθωριστή του ΑΕΠ, το ονομαστικό ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά τουλάχιστον 13% (!) και θα φτάσει τα 210 δισ. ευρώ, η αντίστοιχα αναμενόμενη μείωση του δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ ακυρώνεται στο μεγαλύτερο μέρος της, εξαιτίας της εγγραφής στο χρέος των εγγυήσεων του «Ηρακλή».Αυτό επηρεάζει αναπόφευκτα όλες τις εκθέσεις για τη βιωσιμότητα του χρέους και εν τέλει θα επηρεάσει -στον βαθμό που του αναλογεί- και τις υποχρεώσεις που θα αναλάβει η Ελλάδα στο πλαίσιο των νέων ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων. Επιπλέον, αν αρχίσουν να καταρρέουν τα business plans των servicers, θα καταπέσουν και οι εγγυήσεις του Δημοσίου, οπότε το Δημόσιο θα αρχίσει να πληρώνει και τοκοχρεολύσια…
2. ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ: Αν και οι τράπεζες είναι «θωρακισμένες» από οποιαδήποτε συνέπεια για ό,τι έγινε ώς τώρα στο πλαίσιο του «Ηρακλή», μπορούν κάλλιστα να έχουν συνέπειες στο εξής. Οι απομένουσες στο πλαίσιο του «Ηρακλή» τιτλοποιήσεις «κόκκινων» δανείων θα «παγώσουν», διότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να «σηκώσει» προεκλογικά το βάρος της κατηγορίας ότι συνειδητά πλέον προσθέτει νέα βάρη στο χρέος, για να στηρίξει τις τράπεζες. Θα μπορούσαν να συνεχιστούν υπό έναν όρο: αν στο εξής γίνονταν με τρόπο που θα πείθει τη Eurostat ότι το ρίσκο αναλαμβάνει ο ιδιωτικός τομέας, με μαζική έκδοση mezzanine ομολόγων από τους servicers που θα απορροφούσαν ιδιώτες επενδυτές στη δευτερογενή αγορά «κόκκινων» δανείων. Η συγκυρία, όμως, δεν ευνοεί τέτοια σχέδια, ενώ η επερχόμενη ύφεση, το 2023, θα τα αναβάλει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι σχεδιαζόμενες στο πλαίσιο του «Ηρακλή» τιτλοποιήσεις, ύψους άνω των 6 δισ. ευρώ, δεν θα γίνουν, ενώ δεν θα μπορεί να επεκταθεί ο «Ηρακλής» με τιτλοποιήσεις νέων «κόκκινων» δανείων που θα δημιουργηθούν εξαιτίας της επιβράδυνσης και της ύφεσης.
3. ΓΙΑ ΤΟΥΣ SERVICERS: Η κυβέρνηση τους «αδειάζει» για προεκλογικούς λόγους, αρνούμενη να ξεμπλοκάρει νομοθετικά, όπως έχει γράψει η «Εφ.Συν.» (21/10/2022 «Πόντιος Πιλάτος για τους πλειστηριασμούς»), τη διαδικασία των πλειστηριασμών μετά τις πρόσφατες αποφάσεις Τμημάτων του Αρείου Πάγου. Υστερα από αυτό, τα ήδη υπερ-φιλόδοξα business plans τους είναι αδύνατο να υλοποιηθούν. Η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να κερδίσει χρόνο και να τους «καλοπιάσει», δίνοντας νέα παράταση στα business plans. Ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος τα διεθνή funds που είναι πίσω από τους servicers να διοχετεύσουν τη δυσαρέσκειά τους σε άλλες κατευθύνσεις, με αρνητικές συνέπειες για την ελληνική αγορά ομολόγων.
4. ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΕΣ: Οι μη έχοντες δανειολήπτες θα πάρουν παράταση μέχρι και τις εκλογές. Ωστόσο, η αναστολή των πλειστηριασμών λειτουργεί σαν πιεσμένο ελατήριο: συσσωρεύει πίεση που θα ξεσπάσει μετά τις εκλογές.
5. ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ: Καθώς η κυβέρνηση σπρώχνει το θέμα «κάτω από χαλί», αυτό θα σκάσει μετά τις επόμενες εκλογές, «στα χέρια» της επόμενης κυβέρνησης. Οπότε είτε το Δημόσιο θα αλλάξει πλεύση είτε θα ξεσπάσει μαζικό κύμα πλειστηριασμών. Το βέβαιο είναι ότι δεν υπάρχουν «μαγικά» που θα εξαφανίσουν σάπιο ενεργητικό των τραπεζών ύψους δεκάδων δισ. ευρώ. Κάποιος θα αναλάβει το ρίσκο και θα πληρώσει τα «σπασμένα». Και, όπως πάντα και για όλα, τα αμορτισέρ που απορροφούν τους κραδασμούς είναι οι φορολογούμενοι (μέσω του Δημοσίου) και -εν προκειμένω- οι «μη έχοντες» δανειολήπτες.