Ο αυστηρός πατέρας

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής άσκησε τα καθήκοντα του Προέδρου της
Δημοκρατίας στις δύο θητείες του (1980-85 και 1990-95) με τον ίδιο
τρόπο που λειτούργησε σε όλη τη μακρά πολιτική του σταδιοδρομία,
ιδιαίτερα ως πρωθυπουργός (1955-63 και 1974-80).

Με το σύνδρομο του «αυστηρού πατέρα», που το είχε κληρονομήσει
άλλωστε ως οικογενειακό βίωμα, που τον διαμόρφωσε ως
προσωπικότητα και τον καθόρισε πολιτικά.

Αυτό που με πιο τεχνική ορολογία αποκαλούμε «πατερναλιστικό»
πρότυπο. Η φράση «να είστε φρόνιμοι», που χρησιμοποίησε
απευθυνόμενος προς τους πολίτες, υπό μορφή αστείου, στη διάρκεια
της τελευταίας φάσης της πρωθυπουργίας του, αναχωρώντας για
επίσημο ταξίδι στο εξωτερικό, απεικονίζει ανάγλυφα τη νοοτροπία του.
Τον εγγενή αυταρχισμό, που έμμεσα έχει παραδεχθεί και ο ίδιος, σε
συνδυασμό με μια μεσσιανική, σχεδόν μεταφυσική, αντίληψη που είχε
διαμορφώσει για το ρόλο του στην πολιτική.

Γι’ αυτό και ο τρόπος που άσκησε τα Προεδρικά του καθήκοντα, δεν
προσιδίαζε σε ρυθμιστή του πολιτεύματος, όπως επιβάλλει η
Συνταγματική μας τάξη, αλλά στο Προεδρικό πρότυπο των Ηνωμένων
Πολιτειών και της Γαλλίας (την τελευταία άλλωστε είχε σαν πρότυπο)
όπου ο Πρόεδρος ασκεί την εκτελεστική εξουσία, σ’ ένα όμως αμιγώς
Προεδρικό πολίτευμα.

Δεν είναι τυχαίο ότι στο αυτοβιογραφικό του «Αρχείο» (αναγκαίο
βοήθημα για κάθε μελετητή της νεότερης ιστορίας μας) περιλαμβάνεται
η δήλωση που είχε κάνει, τον Απρίλιο του 1980, όταν ανακοίνωσε την
πρόθεσή του να «μετακομίσει» στο Προεδρικό Μέγαρο, είχε
«εξομολογηθεί» πως είχε σκεφτεί το ενδεχόμενο, το πρώτο διάστημα
της μεταπολίτευσης, να διεκδικήσει το ύπατο πολιτειακό αξίωμα, μέσω
της λαϊκής ψήφου.

Εντέλει συμβιβάστηκε με μια «μίζερη», όπως τη χαρακτήρισε ο ίδιος,
έμμεση εκλογή από τη Βουλή, με την οριακή πλειοψηφία των 181, στην
τρίτη και καταληκτική ψηφοφορία. Κάτι ανάλογο άλλωστε συνέβη και
κατά τη δεύτερη εκλογή του, το 1990.

Παρά ταύτα, άσκησε τα καθήκοντά του σαν να είχαμε Προεδρική
Δημοκρατία και σαν ο ίδιος να είχε την απευθείας λαϊκή νομιμοποίηση.
Νουθετώντας τον λαοπρόβλητο πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου,
«ασκώντας βέτο» στις μείζονες επιλογές εξωτερικής πολιτικής, παρ’ ότι
ο νέος πρωθυπουργός είχε εξ αρχής καταστήσει σαφές, πως δε θα
έθετε εν αμφιβόλω τις συμμαχικές δεσμεύσεις της χώρας.

Δεν περιορίστηκε όμως εκεί αλλά, όπως έχει και άλλοτε αναλυθεί,
υπήρξε άκρως παρεμβατικός, σχεδόν σε όλα τα πεδία άσκησης της
κυβερνητικής πολιτικής, εννοώντας να έχει άποψη ακόμη και για αυτό
τούτο το κυβερνητικό σχήμα. Μία, δηλαδή, μοναρχική αντίληψη,
αδιανόητη για τη συνθήκη μίας Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής
Δημοκρατίας.

Μην απορεί κανείς μετά ταύτα, πως φτάσαμε σε αυτό που αποκλήθηκε
«ρήξη του Μαρτίου» του 1985.