Ο Λούης Τίκας έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων το 1913-1914 στο Κολοράντο και ιδιαίτερα στον καταυλισμό του Λάντλοου, όπου έπεσε νεκρός χτυπημένος από τρεις σφαίρες των μπράβων.

Μια μέρα, ο πατέρας μιας συμμαθήτριας της κόρης μου, ερχόμενος στο σπίτι για να παραλάβει τη δική του από το πάρτι γενεθλίων, μου ενεχείρισε ένα δικό του, μικρό βιβλιαράκι που αναφερόταν στον άγνωστό μου μέχρι τότε Κρητικό, πρωτοπόρο του εργατικού κινήματος των ΗΠΑ, Λούη Τίκα. Ο συγγραφέας, Γιώργος Σταυρουλάκης το όνομα. Εντάξει. Αλλά ο Λούης Τίκας ποιος ήταν;

Το ίδιο βράδυ το ρούφηξα και ντράπηκα που δεν ήξερα τίποτε για τον Ηλία Σπαντιδάκη που γεννήθηκε στο χωριό Λούτρα του Ρεθύμνου το 1886, είκοσι μόλις χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου, και μετανάστευσε στην Αμερική τον Μάρτη του 1906 (πολιτογραφήθηκε Αμερικανός πολίτης το 1910 με το όνομα Louis Tikas) και που με αυτό το όνομα έμελλε να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στη μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων το 1913-1914 στο Κολοράντο και ιδιαίτερα στον καταυλισμό του Λάντλοου, όπου και τη Δευτέρα του ορθόδοξου Πάσχα, στις 20 Απριλίου του 1914, έπεσε νεκρός χτυπημένος από τρεις σφαίρες των μπράβων του ιδιοκτήτη των ανθρακωρυχείων και έκτοτε πέρασε ως θρύλος στην ιστορία των συνδικάτων των ΗΠΑ.

Κάλεσα τον Γ. Σταυρουλάκη στην εκπομπή μου στην ΕΤ3 «Αξιον Εστί» κι εκεί ένας ηχολήπτης, μετά τη συνέντευξη με τον συγγραφέα, έρχεται και μου λέει: «Το σπίτι μου στα Λούτρα Ρεθύμνου είναι στην οδό Λούη Τίκα. Πάντα απορούσα τι σήμαινε το όνομα αυτό. Κανείς ποτέ δεν μας είπε τίποτε. Ούτε στο σχολείο, ούτε…».

Μα και ο ίδιος ο Γιώργος Σταυρουλάκης εξομολογείται: «Από παλιά μου είχε κάνει εντύπωση ότι πολλοί Αμερικανοί τουρίστες που έφταναν στο Ρέθυμνο αναζητούσαν το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Τίκας, αφού –αν και παντελώς άγνωστος στην Ελλάδα– κατέχει τιμητική θέση στο πάνθεον της αμερικανικής εργατικής ιστορίας. Μέχρι τότε, γνώριζα μόνον ότι επρόκειτο για τον αδελφό του παππού μου, ο οποίος είχε φύγει νεαρός για να αναζητήσει την τύχη του στον Νέο Κόσμο».

Ετσι ο Σταυρουλάκης αποφάσισε να αναζητήσει τα χνάρια του προγόνου του. Ηθελε να μάθει ποιος ήταν αυτός ο ξεχασμένος «παππούς» της οικογένειας, τι δράση ανέπτυξε και γιατί οι Αμερικανοί τον θεωρούν ιστορική φυσιογνωμία των εργατικών αγώνων;

Και έμαθε: «Η κατάσταση στην οποία ζούσαν όσοι κατέβαιναν στις στοές ήταν τραγική. Οι συνθήκες εργασίας των ανθρακωρύχων ήταν άθλιες. Η εκμετάλλευση των εταιρειών σε βάρος των εργαζομένων ήταν αβάσταχτη. Ουσιαστικά, οι εταιρείες είχαν οργανώσει τη ζωή των ανθρακωρύχων κατά τρόπο φεουδαρχικό. Σπίτια, καταστήματα, ταβέρνες, εκκλησίες, νερό, φως, τα πάντα ανήκαν στην εταιρεία (της οικογένειας Ροκφέλερ), που τα κοστολογούσε κατά 25% ακριβότερα σε σύγκριση με την ελεύθερη αγορά. Δεν είχαν άλλη επιλογή. Η εταιρεία τούς υποχρέωνε να επιστρέφουν σε αυτήν τον πενιχρό μισθό τους ως αντάλλαγμα για τις διευκολύνσεις που τους παρείχε… Για τροφή και ύπνο κάθε εργαζόμενος πλήρωνε 30 δολάρια, όταν το ημερομίσθιο για δώδεκα ώρες εργασίας ήταν 2 δολάρια.

Ο Τίκας αποφάσισε να οργανώσει, όσο γίνεται καλύτερα, το συνδικαλιστικό τους κίνημα με τη συμπαράσταση των 800 (σε σύνολο 11.000) Ελλήνων εργατών του Κολοράντο». Περιόδευε με δικά του έξοδα στις ανθρακοφόρες περιοχές της βόρειας και της νότιας περιφέρειας του Κολοράντο, στενά συνδεδεμένος με την Ενωση Ανθρακωρύχων Αμερικής, γνωστός σε όλους ως «Λούης ο Ελληνας» ή ο «Λίο ο Κρητικός».

«Ο Λούης Τίκας», λέει ο Γ. Σταυρουλάκης, «κατάφερε σε μια δύσκολη εποχή να ενώσει ανθρακωρύχους από 26 εθνικότητες που δεν γνώριζαν ούτε την αγγλική γλώσσα».

Ωσπου, στις 20 Απριλίου, έγινε το μακελειό. Η απεργία κρατούσε ήδη, αδιάσπαστη, έξι ολόκληρους μήνες. Ο Ροκφέλερ αποφάσισε να επέμβει με ιδιωτικούς πιστολάδες μεταμφιεσμένους σε εθνοφύλακες. «Οχι στον αέρα. Ρίχνετε στο ψαχνό», ήταν η εντολή του. Ο Τίκας έτρεχε δεξιά-αριστερά, προσπαθούσε να βοηθήσει τα γυναικόπαιδα να καλυφθούν μέσα σε έναν καταιγισμό από σφαίρες… Ηθελε να ξανασυναντήσει τον αρχηγό της φρουράς για να σταματήσει η σφαγή. Αντί αυτού, συνάντησε τον έφιππο υπαρχηγό του που με τον υποκόπανο του όπλου του τού λιάνισε το κεφάλι και όπως ήταν αιμόφυρτος, πεσμένος κάτω, οι «μπράβοι» μεταμφιεσμένοι σε εθνοφρουρούς τού φύτεψαν και τρεις χαριστικές βολές πισώπλατα. Κατόπιν, τα μίσθαρνα όργανα του Ροκφέλερ και Υιοί πυρπόλησαν τις σκηνές και πολλά γυναικόπαιδα κάηκαν. Πενήντα νεκροί από το μακελειό. Ανάμεσά τους 17 Ελληνες.

Ο Τίκας είναι ένας ζωντανός μύθος στην Αμερική. Περίπου 30 βιβλία γράφτηκαν γι’ αυτόν. Δύο ορατόρια. Κάθε 30 Απριλίου φρέσκα λουλούδια εναποτίθενται στον ανδριάντα του, στο Λάντλοου. Κι όμως, η ΓΣΕΕ ακόμη να τον τιμήσει… Ευτυχώς, εκείνο το καλοκαίρι (2009), τον τίμησε η Παγκρητική Ενωση Αμερικής, με 800 ομογενείς που αποβιβάστηκαν στο Ρέθυμνο με το κρουαζιερόπλοιο Aegean Pearl για να παραστούν στα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του στο λιμάνι του Ρεθύμνου που στήθηκε με δική τους πρωτοβουλία. Μπράβο στους ομογενείς! Με τους ελληνογενείς τι γίνεται;

ΣΧΕΤΙΚΑ

Η σφαγή του Λάντλοου